Drie zestiende eeuwse schattingsregisters en de verpondingskohieren van 1646
Schattingsregisters uit 1529, 1553-1554 en 1570-1571
In het Gelders Archief berusten afschriften van drie Borculose schattingsregisters uit de zestiende eeuw. Met het woord schatting werd een soort vermogensbelasting aangeduid. Het nevengaande document is een bewerking van de drie schattingsregisters. De transcriptie met uitvoerige toelichting is uitgegeven door de Stichting Stad en Heerlijkheid Borculo en gepubliceerd in de Kleine Reeks, deel 9 . De burgers in de stadjes Borculo, Eibergen en Lichtenvoorde waren zeer waarschijnlijk vrijgesteld van deze belasting, want zij zijn niet vermeld in de drie belastingregisters.
Verpondingskohieren
In 1646 werd voor het eerst in de Gelderse kwartieren op een systematische manier het onroerend goed opgenomen ten behoeve van de belastingheffing. De verponding, een belasting op alle onroerende goederen waaruit inkomsten werden verkregen, werd in 1651 ingevoerd. Van de verpondingskohieren van de Graafschap Zutphen werd door de Zutphense notabele Kreynck een afschrift gemaakt, berustend in het Regionaal Archief Zutphen en gepubliceerd op de website. Vanwege de omvang is de transcriptie van het origineel opgesplitst in de kleinst mogelijke eenheden, d.w.z. per stad/dorp of buurschap. Het pdf-bestand is echter één geheel.
Voor een algemene toelichting en een vergelijking tussen het origineel en het afschrift wordt verwezen naar de informatie en literatuur bij het afschrift Kreynck (zie hiernaast) alsmede voor oudere en jongere schattingslijsten, boerderij- en goederenlijsten, gepubliceerd in de Kleine Reeks of in andere literatuur, te vinden in de bibliografie van stad en heerlijkheid Borculo.
Bronnen
- Schattingsregisters: Gelders Archief, Archief Hof (blok 0.124), inv.nr. 5062-17)
- Originele verpondingskohieren: Gelders Archief, Inventaris van de archieven van de Staten van het Kwartier van Zutphen en hun Gedeputeerden, 1491-1805 (blok 0005), inv.nrs. 302 (Borculo, voogdijen Geesteren en Beltrum); 303 (voogdij Neede, stad Eibergen, voogdij Eibergen).
- Verpondingskohieren afschrift Kreynck: Regionaal Archief Zutphen (foto’s van het originele afschrift op de website van het RAZ)
Bronnenpublicaties
In de Kleine Reeks, deel 9 (maart 2003) is een transcriptie gepubliceerd van drie zestiende-eeuwse belastingregisters van de heerlijkheid Borculo en het ambt Lichtenvoorde. Het gaat om registers uit 1529, 1553-1554 en 1570-1571. Dat artikel bevat tevens een uitgebreide toelichting en verantwoording.
Verpondingskohier 1646 (origineel)
N.B. Gedeeltelijk bewerkt (‘bew.’, in kolom opmerkingen)
N.B. Afbeeldingen van het originele verpondingskohier zijn te vinden op de website van het Gelders Archief.
| Beschrijving | trs. | opm. |
| Die stadt ende schependomb van Borckuloe | trs. | |
| ’t Quyer van de huysen, erven ende landerijen onder die voechdije van Giesteren sortierende: | ||
| Die buirschap Culsdom of Usper | trs. | |
| Die buirschap Eschsijdt | trs. | |
| Die buerschap Lempell | trs. | |
| Buerschap Over- ende Neder Biel | trs. | |
| Buerschap Heur | trs. | |
| Die steenstraete Giesteren | trs. | |
| Buerschap Gelseler | trs. | |
| Buerschap Diek | trs. | |
| Die buirschap Haerle | trs. | |
| Quoyer van de huysen, erven ende landerijen onder die vooghdie van Beltrum sortierende: | ||
| Die erven in die voechdie Beltrum (met vermeldingen uit register 1616-1640) | bew. | |
| Die buerschap Lindtvelt | trs. | |
| Die buerschap Aevest | trs. | |
| Buerschap Swoll | trs. | |
| Ende een deel van Aevest bij burgeren ende inwonders van Groenlo gebruickt | trs. | |
| Die vaeghdije van Nede in de heerlickheyt Borckeloe: | ||
| Het dorp Nede | trs. | |
| Die buyrschap Hoente | trs. | |
| Buyrschap Nortwijck | trs. | |
| Die buyrschap Brammeloe | trs. | |
| Die buyrschap Lockhuysen | trs. | |
| Quohier van Eybergen ende den Holterhoeck: | ||
| Eybergen | trs. | |
| Quohier van den Holterhoeck onder Eybergen | trs. | |
| Buirschap Olden Eibergen | bew. | |
| Mallem | bew. | |
| Die buirschap Recken | trs. | |
| Die buirschap Hupsel | trs. |
Overige publicaties
- Instructie voor de commissarissen tot de opname van de verponding (1643).
- Artikel: Belastingheffing in de heerlijkheid Borculo en een register van onroerend goed van de voogdij Beltrum uit het begin van de 17e eeuw.
Transcriptie van het verpondingskohier, afschrift Kreynck
N.B. Afbeeldingen van het originele afschrift zijn te vinden op de website van het Regionaal Archief Zutphen.
Het bladzijdenummer verwijst naar de bladzijde van de transcriptie, het folionummer naar het folioblad in het origineel.
| Beschrijving | blz. | folio |
| Verantwoording webpublicatie; inhoudsopgave, bestuurlijke en kerkelijke indeling 1650-heden |
||
| Voorwoord, inleiding, vergelijking met het origineel, literatuur en bronvermelding |
||
| Transcriptie van het verpondingskohier, afschrift Kreynck. Indeling: | ||
| Stadt en Schependom Borculoe | 1 | 139r |
| Voogdie van Geesteren | 19 | 144r |
| Buyrschap Kulsdom oft Usper | 19 | 144r |
| Buyrschap in Eschsydt | 23 | 145r |
| Buyrschap Lempel | 26 | 145v |
| Buyrschap Over- en Neder Biell | 31 | 147r |
| Buyrschap Heur | 38 | 148v |
| De Steenstraet Geesteren | 42 | 149r |
| Buyrschap Gelster | 44 | 150r |
| Buyrschap Dyck | 51 | 152r |
| Buyrschap Haerle | 56 | 153v |
| Voogdie van Beltrum | 61 | 154v |
| Buyrschap Lindtvelt | 77 | 158v |
| Buyrschap Aevest | 83 | 160r |
| Landen uyt de vooghdie van Beltrum gepacht van burgeren en ingesetenen der stadt Groenloe | 89 | 161v |
| Dorp Nede | 93 | 162v |
| Buyrschap Hoente | 103 | 164v |
| Buyrschap Noortwijck | 110 | 166v |
| De tweede helfte van Noortwyck | 115 | 167v |
| Buyrschap Brammeloe | 120 | 169r |
| Buyrschap Lockhuisen | 123 | 170r |
| Eijbergen | 127 | 171r |
| Holterhoeck | 139 | 174r |
| Olden Eijbergen | 140 | 174v |
| Buyrschap Mallum | 146 | 176r |
| Buyrschap Recken | 152 | 177r |
| D ‘andere sijdt van Recken | 157 | 179r |
| De buyrschap Hupsel, blz. 153 (fol. 180r) | 153 | 180r |